bina

Vezni: ـَفَاعَلَ يَتَفَاعَلُ تَفَاعُلَا mevzunu: تَبَاعَدَ يَتَبَاعَدُ تَبَاعُدًا Alameti: Sülasi bir fiilin bu baba nakledilmesi için sülasi mücerret fiilin başına bir ( ت )ta, fael fiili ile aynel fiili arasına birا ) (elif ziyade edilir.
Binası: müşareket ( bir işte ortaklık) içindir. Bu müşareket iki kişi ile çok kişi asasında olur.

A ) İki kişi arasındaki müşareket: ( تَبَاعَدَ زَيْدٌ عَمْرًا ) Zeyd Amr’dan uzaklaştı.

NOT:

Vezni: تَفَعَّل يَتَفَعَّلُ تَفَعُّلًا mevzunu: تَكَلَّمَ يَتَكَلَّمُ تَكَلُمًا Alameti: Sülasi bir fiilin bu baba nakledilmesi için sülasi mücerret fiilin başına bir ta, fael fiili ile aynel fiili arasına aynel fiili cinsinden bir harf ziyade edilir. Yani aynel fiili şeddeli yapılır. Binası:
1. Tekellüf ( bir şeyi zoraki yapmak ve itina göstermek) içindir. ( تَكَبَّرَ ) büyüklendi ( كَبَّرَ ) büyüttü ( كَبُرَ ) büyük oldu.

Vezni: إفْعَلَّ يَفْعَلُّ إفْعِلَالُا mevzunu: إحْمَرَّ يَحْمَرُّ إحْمِرَارًا Alameti: Sülasi bir fiilin bu baba nakledilmesi için sülasi mücerret fiilin başına bir hemze, sonuna da lamel fiili cinsinden bir harf ziyade edilir. Yani lamel fiili şeddeli yapılır. Binası:
1- lazım bir fiilin mübalağasını ifade etmek içindir. ( إحْمَرَّ زَيْدٌ ) Zeyd çok kızardı.
2- renkleri ifade eder. ( أبْيَضَ ‘ إبْيَضَّ ) beyazlaştı, ağardı ( إسْوَدَّ ) çok kara oldu

Vezni: إفْتَغَلَ يَفَتَعِلُ إفْتِعَالًا mevzunu: إجْتَمَعَ يَجْتَمِعُ إجْتِمَاعًا Alameti: Sülasi bir fiilin bu baba nakledilmesi için sülasi mücerret fiilin başına bir hemze, fael fiili ile aynel fiili arasına bir ta harfi ziyade edilir. Binası:
1- Mutavaat için olur. ( جَمَعَ زَيْدٌ إبِلًا ) Zeyd develeri topladı ( إجْتَمَعَ الإبِلُ ) develer toplandı.
2- Müteaddi için olur. ( إجْتَدَبَ زَيْدٌ يَدَهُ ) Zeyd elini çekti.
3- Manada mübalağa ifade etmek için olur. ( إكْتَسَبَ زَيْدٌ مَالًا ) Zeyd çok mal kazandı.

Mufaale babı sülasi mezid rubai bablarının üçüncüsü ve sonuncusudur.

Vezni: فَاعَلَ يُفَاعِلُ مُفَاعَلَةً وَفِعَالًا وَفِيعَالًا mevzunu: قَاتَلَ يُقَاتِلُ مُقَاتَلَةً وَقِتَالًا وَقِيتَالًا Alameti: Sülasi bir fiilin bu baba nakledilmesi için sülasi mücerret fiilin faal fiili ile aynel fiili arasına bir elif ziyade edilir.
Binası: iki kişi arasında ortaklık (işdeşlik) içindir. ( قَاتَلَ زَيْدٌ عَمرًا ) Zeyd Amr ile savaştı
Müşareket bazen tek taraflı olur. ( عَقَبْتُ اللِصَّ ) Hırsızı yakaladım ( طَارَقْتُ النَّعْلَ ) nalini kırdım

TEF'İL BABI
Vezni: فَعَّل يُفَعِّلُ تَفْعِيلًا ‘ تَفْعِيلَةً mevzunu: فَرَّح يُفَرِّحُ تَفْرِيحًا ‘ تَفْرِيحَةً Alameti: Sülasi bir fiilin bu baba nakledilmesi için sülasi mücerret fiilin faal fiili ile aynel fiili arasına aynel fiili cinsinden bir harf ziyade edilir. Yani aynel fiili şeddelenir. Binası;
1- Lazım fiili müteaddi yapmak için فَرَّح زَيْدٌ بَكْرًا Zeyd Bekir-i sevindirdi.

SÜLASİ MEZİDÜM FİH RUBA-İ
Sülasi mücerret üzerine 1 harf ziyadesiyle meydana gelen fiiller üç babdır. Sülasi ezid fiiller matarlarıyla isimlendirilirler

İF'AL BABI:

Vezni: ( أفْعَلَ يُفْعِلُ إفْعَالًا ) mevzunu: ) أكْرَمَ يُكْرِمُ إكْرَامًا ) alameti: Sülasi mücerret bir fiili bu baba naklede bilmek için; sülasi mücerret fiilin başına bir hemze ziyade edilir. Binası: bu babdan olan fiillerin ekserisi müteaddi bazısı da lazım için olur. Müteaddiye misal:
أكْرَمَ زَيْدٌ عَمْرًا Zeyd Amr’a ikram etti. Lazıma misal: أصْبَحَ زَيْدٌ Zeyd sabahladı.

ALTINCI BAB:
Vezni: فعِلَ يَفْعِلُ mevzunu: حَسِبَ يَحْسِبُ alameti: mazide ve müzaride aynel fiili meksur olmaktır. Binası: bu babdan olan fiillerin ekserisi müteaddi bazısı da lazım için olur. Müteaddiye misal: حَسِبَ زَيْدٌ عَمْرًا فَاضَلًا Zeyd Amr’i faziletli zannetti. Lazıma misal وَرِثَ زَيْدٌ Zeyd varis oldu.
NOT:
a- Bu babdan gelen lazım fiiller çok az olup, hepsi misal fiillerdir.
وَرِثَ ‘ وَثِقَ ‘ وَلِيَ ‘ وَرِمَ ‘ وَمِقَ ‘ وَرِعَ ‘ وَرِكَ ‘ وَرِيَ ‘ وَمِمَ ‘ وَعِمَ ‘ وَعِق

Vezni:فَعُلَ يَفْعُلُ mevzunu: حَسُنَ يَحْسُنُ alameti: mazide ve muzaride aynel fiili mazmum (ötre) olmaktır. Binası: bu babdan olan fiiller sadece lazım için olurlar. Misal: زَيْدٌ حَسُنَ Zeyd güzel oldu.
NOT:
Meth veya zemmedilen huy, şeciye ve tabiat gibi devamlı olan bir hale delalet eden fiiller genellikle beşinci babdan gelirler. جَمُلَ ‘ شَرُفَ ‘ قَبُحَ ‘ كَرُمَ Gibi.

İLLET HARFLERİ DİYE BİLİNEN ( و ي ا ) HARFLERİN-DEN TEŞKİL ETMESİ HALİNDE FİİLLERİN BABLARA GÖRE TAKSİMİ NASILDIR?
a- ي fiilin orta veya son harflerini teşkil edip ikinci harf de üstün ise fiil ikinci babdandır صَارَ يَصِيرُ بَاعَ يَبِيعُ
b- و fiilin orta veya son harflerini teşkil ediyorsa fiil daima birinci babdandır. قَالَ يَقُولً دَعَا يَدْعَو
c- و fiilin birinci harfini teşkil ediyorsa fiil genellikle ikinci babdandır. وَعَدَ يَعِدَ
d- Son harfi ayın cinsinden olan müteaddi fiiller çoğunlukla birinci babdandır.مَدَّ يَمُدُّ

Malüm olduğu gibi bina ilmi sarfdan olduğu gibi
ilmi sarfın tarifini yapalım:

وَهُو عِلْمٌ يُعْرفُ بِهِ اَحْوالُ الْكَلِمَةِ الْعَرَبِيَّةِ مِنْ حَيْثُ الْاِعْلالِ وَالْادْغامِ

İğlal ve idgam cihetinden arabi kelimelerin halleri kendisi sebebiyle bilinen ilimdir...

Bir arapça kitaba başlamadan önce yedi şeyi bilmek lazımdır.
Bunların üç tanesi vacip, dört tanesi caizdir.

Vacip olanlar

besmele, hamdele, salvele dir.

Caiz olanlar ise

1) İsmi kitap = Bina

2) Fenni kitap = kitabın bahsettiği şeydir bu kitabımızda ilmi sarftan bahseder.

3) Tadadı fusul = fasıllardır otuz beş babdan meydana gelmektedir

4) Tebyini garaz = maksadımızı beyan etmekdir...